PAMBUKA
A.
LANDHASAN PANELITEN
Kapercayaan tradisional saka pemikiran
ana sisi apik lan sisi elek. Kagiatan ibu meteng saben dina ora kurang ditambah
maneh larangan mangan panganan sing sakjane diperlokake ibu meteng. Karena ana
kapercayaan lan pantangan panganan, penyakit kurang gizi ibu meteng saya akeh.
Upacara adat mitoni iki dasare nglambangne harapan apik jabang bayi kui mau
utuh lan slamet laire. Upacara adat iki kudu terus dilaksanakake ono ing
masyarakat
B.
ANCAS PANELITHEN
Penelitian iki tujuane kanggo nggolek
informasi sejarah lan maknane upacara adat mitoni ning masyarakat utawa budaya
jawa. Sakliyane kui paneliten iki tujuane nambah informasi marang pamaos
laporan iki
C.
GUNA MUPANGAT PANELITEN
Paneliten iki dilaksanakake agar
masyarakat biso ngerti maknane tradisi iki. Sakliyane kui tulisan iki uga biso
nambah pengetahuane penulis untuk nambah keterampilan nulis penulis kui mau.
Eneke karya tulis iki penulis ngarep supaya biso nyumbang informasi marang
masyarakat
ISI
A.
Pangerten
Tingkeban/mitoni upacara iku salah siji
saka tradisi Jawa, upacara iki uga disebut mitoni asalé saka Pitu tembung sing
sawijining makna pitu, upacara iki dianakaké ing pitung sasi meteng lan pisanan
kali.Upacara meteng iki tegese pendidikan ora mung minangka wong diwasa nanging
wiwit wiji implanted garba ibu. Ing upacara iki ibune sing meteng ing karang
banyu lan kembang setaman diiringi Tujuan kanggo pleading pandonga kanggo moho
kuwoso Gusti Allah tansah bakal diparingi rahmat lan pangestune supaya bayi bakal
lair aman lan swara. Saben tiyang sepah bakal nyana bocah sing bakal lair bakal
dadi lanang apik lan bisa ketemu sing pangarepan kasebut. Menapa malih ,
minangka Muslim lan Muslim , dhuwur - dhuwur ngarep-arep sing anak bakal lair
bakal dadi batur Allah iku adil lan dutiful marang tuwane. Pitu tradisional
upacara dileksanakake saben wulan dening bojone sing Muslim , uga dimaksudaké
kanggo apik saka anak nggarbini. Lan iku ora padha nindakake upacara nanging
kanggo tujuan kaluhuran lan kawilujengan , pangarep-arep sing anak bakal lair
menyang anak mursid , bakal abdi jujur Allah, agama lan entuk manfaat kanggo
bangsa . Tujuan Noble nyatane, yen tinimbang karo pangrasa , iku ngrasa apik
banget upacara iki dianakaké.
Tumindak kang macem-macem simbol lan ritual
kurban tingkeban / mitoni Wau, katon yen masyarakat Jawa wis pangarepan saka
safety . Masyarakat Jawa nganggep mitoni Ritual khusus ngremenaken minangka.
B.
Ancas
kegiyatan
Mangkono iku bisa bilih makna lan fungsi saka
kawilujengan budaya iku kanggo pass mudhun tradhisi mitoni leluhur , supaya ora
kesiku ( njupuk kangelan ) lan kanggo njaga imbangan , harmoni, begja , lan slamet sing manggen aman
kahanan tanpa gangguan saka jalma liyané utawa lingkungan. Minangka tembung:
"" bayi lair sageto welujeng Selamet ampunenten penopo alangan
setunggal karung ". Anak disusun bakal lair kanthi Gangsar ( gampang ) ,
sehat, aman, fisik sampurna , ora sembarang gangguan . Bener nggambaraké
karakter Jawa sing tansah timer proses liwat tazkiyatun nafsi ( penjernihan )
kanggo mbela karo moho kuwoso . Sing , wangun pengabdian kanggo Allah SWT.
Mitoni iku asalé saka tembung pitu (7).
Upacara adat iki dianakaké wektu calon ibu nggarbini utawa meteng 7 sasi.
Ancasé kanggo keslametan calon bayi lan ibuné utawa kanggo sing sipaté tolak
bala. Ing dhaérah tartamtu, upacara iki uga diarani tingkeban.
Makna Jabang bayi umur 7 sasi iku wis nduwe
raga sing sampurna. Dadi miturut pangertene wong Jawa, wetengan umur 7 sasi iki
proses pangriptane manungsa iku wis nyata lan sampurna ing sasi kaping 7.
Reroncen acara kanggo upacara mitoni iki luwih akeh tinimbang upacara ngupati.
C.
Urut urutane
Urut-urutane yaiku siraman, nglebokake endhog
pitik kampung ning njero kain calon ibu dening calon bapak, salin rasukan,
brojolan (nglebokake klapa gadhing enom), medhot lawe utawa lilitan benang
(janur), mecahake wajan lan gayung, nyolong endhog lan pungkasane yaiku
kendhuren. Acara siraman mung dianakake kanggo mitoni anak sing nomer siji.
Miturut adat Jawa mitoni iku kudu dianakake ing dina sing temenan apik yaiku
dina Senen awan nganti mbengi utawa dina Jemuah awan nganti mbengi.
Rangkeyan Acara Rantaman adicara kanggo
upacara mitoni iki luwih akeh tinimbang upacara ngupati, urut-urutan yaiku
siraman, nglebokake endhog pitik kampung ing njero kain calon ibu dening calon
bapak, salin rasukan, brojolan nglebokake cengkir klapa gadhing, medhot lawe
utawa lilitan benang janur, mecahake wajan lan gayung, nyolong endhog lan
pungkasan kendhuri kendhuren.Acara siraman namung dianakake kanggo mitoni anak
mbarep. Wektu Miturut adat Jawa mitoni iku kudu diadani ing dina sing temenan
apik yaiku dina Senen awan nganti mbengi utawa uga dina Jemuwah awan nganti
mbengi, saderengipun wulan 'purnamasidhi'.
D.Piranti sing digunakake
1.
kloso
2.
bak
3.
piring
4.
sendok
5.
kursi
6.
ladhing
7.
Lemper
8.
Cibok
9.
Kain batik
10. lan liya liyane
E. Tata Carane
Masyarakat Jawa tansah ora uwal saka tatacara adat
tradhisi. Apa maneh kang gegayutan karo sangkan paraning manungsa. Wiwit
manungsa ana njero kandhutan nganti manungsa surut ing kaseban jati, tansah
diiring kanthi adat tradhisi kang digelar ing wayah tartamtu.
Dene tatacara lan upacara tradhisi kang
digelar nalika sawijining wanita lagi ngandhut duwe pangajab supaya ibu lan
anak utawa wiji dadi kang dikandhut tansah wilujeng nir sambikala. Pangajab
liyane, bayi kang dilairake mbesuke bisa antuk kabegjan uripe.
Maneka tatacara dilakoni nalika kandhutan
wiwit umur telung sasi ana wilujengan utawa selametan nigang wulani, petang
sasi, limang sasi, enem sasi, pitung sasi kang disebut mitoni, sarta sangang
sasi kang disebut procotan.
Upacara mitoni utawa wilujengan pitung
wulanan iki lumrahe nganggo ubarampe kang disedhiyani dening kluwarga wanita kang nembe
ngandhut. Ubarampe slametan nglimputi sekul janganan, jenang abrit, jenang
barobaro, jajan pasar lan sriyatan kanggi nawe saka wijen, dhele,
kacang kang kagangsa ing gendhis. Saliyane iku uga cengkaruk timbal, penyon, pring
sadhapur lan tumpeng robyong kang arupa tumpeng dicemplungake ing cething,
diwenehi iwak kebo lan endhog godhog, gereh, krupuk. Ubarampe liyane awujud
janganan mentah kayata lombok, terong, janganan lan sawetara jinis
kembang-kembangan. Tumpeng janganan digawe cacah pitu dijangkepi pitung iji
apem conthong.
Jroning upacara mitoni iku uga ana
tatacara gantos penganggen ngantos kaping pitu kang sabanjure disebut tingkeban. upacara
tingkeban iki dileksanakake nalika tanggal ganjil tanpa ngliwati purnama.
Tata Cara Siraman
Tata carane siraman, ing papan kang wus
ditemtokake dicepakake jembangan wadhah banyu kang wus diwenehi kembang
setaman. Banyu kang wus diwenehi kembang setaman kuwi dianggo siraman wanita
kang lagi ngandhut.
Upacara siraman dhewe dileksanakake wanci
jam 11.00 WIB amarga dipracaya para hapsari uga tumurun saka kayangan saprelu
arep adus. Dene kang mimpin siraman yakuwi dhukun, dene kang nyiram wanita kang
ngandhut yaiku para pinisepuh putri kang cacahe pitu utawa sangang wong. Cidhuk
banyu kang dianggo kudu saka bathok utawa siwur.
Papan kanggo lungguhe wanita kang lagi
ngandhut iku arupa dhingklik cilik kang dilambari godhong apa-apa, saliyane itu uga godhong
kluwih, kara, maja, dhadhap srep, alang-alang, klasa mendhong, dhingklik uga dilambari kain
warna-warna, contone sindur, jarit kanthi motif yuyu sekandhang.
Padusan kakrobong utawa ditutup nganggo
kain jarit motif rangrangan utawa cindhe. Padusan iki ana ing latar sisih kiwa
utawa tengen omah kanthi lawang ngadhep ngetan. Krobong dirias nganggo tuwuhan jangkep arupa
pisang, tebu lan cengkir gadhing.
Ing Serat Tatacara anggitane Ki
Padmasusastra kasebutake, rampung siraman banjur ganti kain pasatan lan diubedi
letrek utawa kain jarit kang logro sarta dianggoni sabuk saka godhong tebu tulak. Saka njero letrek
kuwi pinisepuh nglebokake tropong ing njero jarit lan nyeblokake. Sabanjure
sabuk mau dipotong nganggo keris. Sawuse pedhot, bojone wanita kang lagi
ngandhut iku diakon lunga tanpa pamit. Bebarengan karo kuwi ibu Maratuwa mbanting endhog pitik
mentah lan bapake mecah cengkir gadhing kang wus digambari KamajayaKamaratih,
JanakaSubadra, utawa Panji lan Candra Kiraa, banjur disigar dadi loro. Nalika
mecah cengkir direwangi bapak kandhunge wanita kang lagi ngandhut kuwi.
Wanita kang ngandhut banjur diiring mlebu
omah lan ngadeg ing ngarep petanen. Ing papan kuwi wus dicepakake sinjang lan
kemben cacah pitu. Sateruse para pinisepuh nganggokake jarit iku mbaka siji. Rampung nganggo siji banjur
diuculi, banjur dianggokake maneh liyane. Ngono terus nganti kaping enem lan
para pinisepuh mesthi ngomong durung patut. Kang pungkasan, para pinisepuh
nganggokake jarik truntum kemben motif bangotulak. Bebarengan karo kuwi, para
pinisepuh padha ngomong wis patut.
PENUTUP LAN SARAN
A.
DUDUTAN
Tradisional Jawa tradisi pitung sasi (
tingkeban / mitoni ) yaiku bagean saka karakter Jawa sing wis teges filsafat
ing urip. Tradisi kombinasi apik Hindu Wedjangan , malah Jawa Islam minangka
agama professed dening mayoritas Jawa Sidomulyo desa. Nanging, minangka asil
saka penulis sinau, tradisi iki selaras karo nilai sing mulang ing agama Islam,
kang panjalukan Allah. supaya tumindak safety lan begja liwat sakti (
penjernihan proses ) saka macem-macem rereget lan reregetan dosa sing wis
rampung.
Ing paling banget , tradisi iki
anyumanggakakên ing angka sing filsafat gesang , antarane liyane iku : pisanan,
ing supaya ngreksa tradhisi leluhure njaluk safety . Iki mesthi nduweni rega
khusus amarga luwih dijogo sing kasugihan saka ngurmati budaya ing urip. Ing
ushul Qaeda fikh kasebut " al- muhafazhah ' Ala al- Salih qadim , Wal
ahdzu jadidi bil al- ashlih " ( sing dijogo apik lawas tradhisi , lan
tradhisi anyar lan njupuk luwih ). Kapindho, njaga imbangan , harmoni, begja ,
lan safety ( slamet , ora ono panalangin by apo - panalangin by apo
B.
SARAN
Budaya mitoni iki kudu dilestarekne sampek
mbesuk, karena upacara iki merupakan salah siji wujud syukur marang Gusti
Ingkang Maha Agung, supaya kelairan jabang bayi lancar tanpa halangan.
Sakliyane kui , supaya si jabang bayi lair tanpo cacad.
LAMPIRAN :
Gambar tata carane
Gambar tumpenge/sajene
Gambar siraman
Tidak ada komentar:
Posting Komentar